Bug là một thuật ngữ kỹ thuật được dùng phổ biến trong lĩnh vực lập trình, đặc biệt bởi các lập trình viên và kiểm thử viên phần mềm (tester). Đây là cách gọi những lỗi phát sinh trong quá trình phát triển phần mềm, từ giai đoạn viết mã cho đến khi sản phẩm vận hành. Trong mọi dự án phần mềm hiện đại, bug gần như không thể tránh khỏi. HTH DIGI sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết bug là gì, lý do vì sao bug xuất hiện và cách xử lý chúng hiệu quả.
Bug là gì?
Hiểu đơn giản, bug là lỗi xuất hiện khi phần mềm hoạt động sai khác với mong muốn ban đầu. Những lỗi này có thể xuất phát từ việc viết sai mã, các vấn đề không tương thích, hoặc do hiểu sai yêu cầu dự án khiến phần mềm không hoạt động đúng theo thiết kế.
Thông thường, tester sẽ là người kiểm tra và phát hiện các bug trong quá trình kiểm thử. Sau khi xác định lỗi, lập trình viên sẽ tiến hành sửa chữa (fixbug). Trước đó, cần thực hiện debug – quá trình dò tìm nguyên nhân gây lỗi. Đây là chuỗi công việc nhằm đảm bảo phần mềm đạt chất lượng tốt nhất trước khi đến tay người dùng cuối.
Cách ghi lại bug đúng cách và hiệu quả
Để việc sửa lỗi đạt hiệu quả, bug cần được ghi nhận một cách đầy đủ và logic. Một bản mô tả bug khoa học sẽ giúp quá trình debug và fixbug dễ dàng hơn. HTH DIGI khuyến nghị quy trình ghi nhận bug nên bao gồm các yếu tố sau:
- Ngày phát hiện bug.
- Mô tả triệu chứng của bug (có thể kèm hình ảnh hoặc video minh họa).
- Nguyên nhân gây ra lỗi sau khi đã fix.
- Phương pháp tìm và khắc phục bug.
- Lưu trữ dưới dạng bảng tính excel hoặc hệ thống quản lý bug để theo dõi testcase.
Thông tin càng chi tiết, người kế thừa hoặc team hỗ trợ sau này càng dễ dàng xử lý và tránh lặp lại lỗi cũ.
Nguyên nhân phổ biến gây phát sinh bug
- Sai sót từ lập trình viên (human error) Dù có kinh nghiệm đến đâu, coder cũng có thể mắc lỗi do bất cẩn, mệt mỏi, áp lực công việc hoặc viết code trong thời gian ngắn. Điều này dẫn đến các bug phát sinh từ những sai lầm rất nhỏ.
- Hiểu sai yêu cầu hoặc thiết kế hệ thống Lập trình viên không nắm rõ yêu cầu hoặc hiểu sai mô tả của dự án sẽ khiến phần mềm được code sai hướng. Sản phẩm cuối cùng có thể không phản ánh đúng mong muốn của khách hàng.
- Thời gian phát triển quá gấp gáp Deadline ngắn khiến developer phải code nhanh, ít có thời gian tối ưu logic. Điều này làm tăng xác suất bug xuất hiện, nhất là ở những đoạn xử lý phức tạp.
- Thiết kế không hợp lý hoặc vượt quá khả năng triển khai Một số bản thiết kế UI/UX hoặc hệ thống backend có yêu cầu khó thực hiện. Nếu thiếu sự thống nhất giữa team thiết kế và developer, bug sẽ phát sinh trong quá trình cố gắng hiện thực hóa các thiết kế phi thực tế.
- Cách viết mã chưa tối ưu Những coder ít kinh nghiệm thường viết mã chưa gọn gàng, thiếu logic hoặc thiếu kiểm thử, dẫn đến phần mềm khó bảo trì và dễ phát sinh lỗi.
- Phiên bản build không đồng nhất Khi có nhiều bản build liên tục mà không đồng bộ hoá quản lý version, sẽ khó xác định được phiên bản nào gây ra bug. Điều này làm việc sửa lỗi trở nên phức tạp hơn.
- Kiểm thử thiếu nghiêm ngặt Quy trình kiểm thử yếu kém, thiếu tài liệu test case hoặc tester không chuyên sâu sẽ để sót bug nghiêm trọng. Đây là nguyên nhân thường khiến sản phẩm gặp sự cố khi ra mắt.
- Tool của bên thứ 3 gây lỗi Việc tích hợp công cụ hoặc thư viện bên ngoài nếu không được kiểm thử kỹ sẽ phát sinh lỗi không tương thích hoặc xung đột trong hệ thống.
- Thay đổi yêu cầu hoặc thiết kế sát thời điểm release Việc chỉnh sửa thiết kế, tính năng cận ngày release khiến lập trình viên không có đủ thời gian kiểm tra lại toàn bộ hệ thống, dễ sinh ra bug mới hoặc làm ảnh hưởng đến các module liên quan.
Trường hợp bug không phải là bug Có những lỗi tưởng như bug nhưng thực tế không nằm trong đặc tả kỹ thuật. Nếu lỗi không gây khó chịu cho người dùng hoặc không ảnh hưởng chức năng chính, thì đôi khi chúng không được coi là bug. Ngoài ra, lỗi cũng có thể đến từ thiết bị người dùng chứ không phải phần mềm.
Các loại bug phổ biến
- Bug nhỏ: thường do lỗi cú pháp như thiếu dấu ‘;’, sai indent, sai tên biến,… nhưng gây ảnh hưởng lớn nếu không phát hiện sớm.
- Bug ẩn: không thể phát hiện qua biên dịch, chỉ xuất hiện khi người dùng tương tác.
- Bug nghiêm trọng: sai logic, lỗi thuật toán, vi phạm truy cập,… cần xử lý triệt để.
- Bug do trình biên dịch: phần mềm chạy lỗi dù code đúng, do lỗi từ trình biên dịch cũ hoặc không tương thích.
Tổng kết
Bug là một phần không thể thiếu trong mọi quá trình phát triển phần mềm. Việc kiểm tra, phát hiện và sửa lỗi là trách nhiệm chung của toàn bộ đội ngũ phát triển. HTH DIGI khuyên bạn nên đầu tư vào quy trình kiểm thử, ghi nhận bug và tối ưu hoá code để giảm thiểu rủi ro khi triển khai sản phẩm thực tế.
