Tại Việt Nam, trong những năm gần đây, vấn đề bản quyền – đặc biệt trong lĩnh vực thiết kế – trở thành một trong những chủ đề được quan tâm nhiều nhất. Thuật ngữ “copyright” bắt đầu được nhắc đến và tra cứu nhiều hơn, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ “copyright là gì”, nó ảnh hưởng như thế nào đến quyền tác giả và những sáng tạo cá nhân. Hãy cùng HTH DIGI tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Copyright là gì?
“Copyright” được hiểu theo tiếng Việt là quyền tác giả, dùng để chỉ quyền sở hữu độc quyền của tác giả đối với những tác phẩm do chính họ sáng tạo ra. Bản quyền giúp bảo vệ các sản phẩm tinh thần khỏi việc bị sao chép hoặc khai thác trái phép.
Những loại hình sáng tạo có thể được bảo vệ bởi copyright bao gồm: nhạc phẩm, tác phẩm văn học, hội họa, phim ảnh, chương trình phát thanh – truyền hình, và nhiều hình thức sáng tạo khác. Ngoài quyền cá nhân, copyright còn mang lại giá trị kinh tế cho tác giả.
Theo Công ước Berne, quyền tác giả có hiệu lực suốt đời người sáng tạo và kéo dài tối thiểu 50 năm sau khi họ qua đời. Một số quốc gia còn mở rộng thời hạn này lâu hơn.
Tình hình copyright tại Việt Nam
Tại Việt Nam, hệ thống pháp luật về bản quyền đã có những thay đổi đáng kể nhằm tiệm cận với tiêu chuẩn quốc tế. Không giống như suy nghĩ của nhiều người rằng phải có đóng dấu xác nhận mới là tác phẩm có bản quyền, luật pháp Việt Nam đã quy định rất rõ trong Bộ luật Dân sự năm 2005, Nghị định 100/2006/NĐ-CP và Luật Sở hữu trí tuệ rằng quyền tác giả thuộc về cá nhân hoặc tổ chức sở hữu tác phẩm, không phân biệt hình thức công bố.
Các quyền trong bản quyền tác giả:
1. Quyền nhân thân:
-
Đặt tên cho tác phẩm.
-
Được công nhận là tác giả, có thể dùng tên thật hoặc bút danh.
-
Quyền công bố hoặc cho phép người khác công bố tác phẩm.
-
Quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm: cấm mọi hành vi chỉnh sửa, bóp méo, xuyên tạc gây tổn hại đến danh dự tác giả.
2. Quyền tài sản:
-
Cho phép tạo tác phẩm phái sinh (dịch thuật, cải biên, chuyển thể…).
-
Biểu diễn công khai tác phẩm.
-
Phân phối bản sao, bản gốc.
-
Truyền tải qua mạng hoặc phương tiện kỹ thuật số.
-
Cho thuê bản sao tác phẩm điện ảnh, phần mềm máy tính.
Phân biệt Copyright ©, Trademark ™ và Registered ®
Để hiểu rõ “copyright là gì”, bạn cần biết cách phân biệt ba khái niệm pháp lý thường bị nhầm lẫn:
Copyright ©:
Bảo vệ tác phẩm sáng tạo như kịch bản, âm nhạc, hội họa… Việc bảo vệ bắt đầu ngay khi tác phẩm được hoàn thành, không cần đăng ký. Dù vậy, đăng ký vẫn giúp bảo vệ tốt hơn và kéo dài thời gian bảo hộ (có thể lên đến 70 năm sau khi tác giả mất).
Trademark ™:
Dùng để bảo vệ tên, biểu tượng, logo hoặc khẩu hiệu đại diện cho doanh nghiệp. Trademark giúp xác định nguồn gốc sản phẩm nhưng không đảm bảo độc quyền tuyệt đối nếu chưa đăng ký chính thức.
Registered ®:
Là nhãn hiệu đã được đăng ký bảo hộ. Quá trình đăng ký thương hiệu có thể mất từ vài tháng đến cả năm, và sau khi hoàn tất, thương hiệu sẽ được pháp luật bảo vệ trong 10 năm.
Các lưu ý quan trọng về bản quyền trong thiết kế
-
Luật bản quyền áp dụng cả trên Internet.
-
Ở Mỹ, tác phẩm được bảo vệ ngay khi hình thành mà không cần đăng ký.
-
Trích dẫn phải dưới 500 từ hoặc không vượt quá 10% tổng nội dung.
-
Dịch hoặc sử dụng lại cần được tác giả đồng ý.
-
Không biết luật không có nghĩa là vô tội.
-
Việc dẫn link nguồn không có nghĩa là không vi phạm.
-
Tôn trọng bản quyền là cách tôn trọng chính mình và cộng đồng sáng tạo.
Cách chứng minh quyền tác giả khi có tranh chấp:
Nếu bạn bị xâm phạm bản quyền, cần thực hiện các bước sau:
-
Xác minh ngày giờ bạn tạo ra tác phẩm.
-
Cung cấp nguồn hình ảnh, nội dung bạn sử dụng.
-
Đưa ra các ý tưởng gốc đã xây dựng.
-
Cung cấp file lưu trữ trên máy tính.
-
Truy xuất dữ liệu trong hệ thống quản lý nội dung (database).
-
Tìm người làm chứng (thành viên trong cộng đồng, nhóm, diễn đàn).
Những hiểu lầm phổ biến về copyright là gì và quyền tác giả
-
Không gắn ký hiệu bản quyền nghĩa là không có bản quyền.
-
Công khai lên mạng là ai cũng dùng được.
-
Chia sẻ phi thương mại thì không sao.
-
“Tôi không biết” thì không bị xử phạt.
-
Chỉ công ty lớn mới có quyền đăng ký bản quyền.
-
Tác giả ở nước ngoài thì không ảnh hưởng gì.
-
Dẫn nguồn là đủ để không vi phạm.
Đừng để những lầm tưởng đó làm bạn vi phạm pháp luật hoặc đánh mất giá trị công sức mình tạo ra. Mỗi cá nhân sáng tạo đều xứng đáng được bảo vệ, và mọi hành động sử dụng lại nội dung cần có sự cho phép. Hãy cùng HTH DIGI lan toả tư duy tôn trọng bản quyền trong thiết kế – vì một môi trường sáng tạo lành mạnh và chuyên nghiệp hơn.
